در مراسم اعطای تابعیتی که در کاخ سفید برگزار شد پنج آمریکایی جدید حضور داشتند، اما یکی از آن‌ها توجه من را جلب کرد، برنامه‌نویسی هندی به نام سودا سونداری نارایانان که یک ساری صورتی پوشیده بود و با لبخندی افتخار آمیز گواهی تابعیتش را نشان می‌داد.
این مراسم روز ۲۵ اګست همزمان با کنوانسیون ملی حزب جمهوری‌خواه از تلویزیون پخش شد و خیلی‌ها از آن به عنوان یک نمایش حزبی انتقاد کردند. اما گزارش رسانه‌های هندی از این رویداد نادر بسیار افتخارآمیز بود – یکی از هموطنان‌شان داشت به شخصه توسط رئیس‌جمهور آمریکا تبعه این کشور می‌شد.
سیاست مهاجرتی آمریکا برای هند و هندی‌ها مهم است. این کشور سابقه بلندی در صدور استعدادهای فنی به آمریکا دارد – افرادی که با ویزای کار به آمریکا می‌روند و در ادامه شاید آمریکایی شوند.
تماشای رئیس‌جمهور حین به رسمیت شناختن این واقعیت قطعاً برای آمریکایی‌های هندی‌تبار مایه مسرت بود، و این مراسم شاید با هدف جذب این گروه برپا شده بود. آمریکایی‌های هندی‌تبار از قدیم گرایش بیشتری به دموکرات‌ها داشته‌اند. این حرکت نمادین رئیس‌جمهور قطعاً احساسات خوبی برانگیخته است، و با افزایش عمق استراتژیک روابط دو کشور همراه بود. آمریکایی‌های هندی‌تبار می‌توانند در انتخابات ریاست‌جمهوری رای دهند، اما رئیس‌جمهور – می‌خواهد ترامپ باشد یا بایدن – چه کاری می‌تواند برای هند بکند؟
ایالات متحده نسبتاً واضح اعلام کرده است که در کجا می‌تواند به هند کمک کند. هند در منطقه لداخ که در نواحی کوهستانی شمال قرار گرفته است با چین اختلاف ارضی دارد. هر دو کشور از ماه اپریل به این طرف حدود ۵۰ هزار سرباز در این منطقه مستقر کرده‌اند، و فاصله بین نیروهای دو طرف در بعضی نقاط از ۲۰۰ متر هم کمتر است. نگرانی کارشناسان امنیتی از این است که یک اتفاق کوچک شاید به یک درگیری نظامی بزرگ منجر شود. در ماه جون، زد و خورد بین نیروهای هندی و چینی در لداخ باعث آماده‌باش نیروها و افزایش تنش بین این دو قدرت هسته‌ای همسایه شد. ایالات متحده بارها به هند پیشنهاد کمک داده است.
مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، در اوایل ماه جاری گفت که هندی‌ها باید در این دعوا با آمریکا متحد شوند و همکاری کنند. بعضی از دیپلمات‌های هندی نیز فکر می‌کنند که این کشور به حمایت ایالات متحده به منظور اعمال فشار بر چین برای تخلیه مناطقی که در دست دارد نیاز دارد. این کشور در عین حال ممکن است دنبال شریکان منطقه‌ای دیگری نیز باشد.
هند و ایالات متحده، به همراه جاپان و استرالیا، گروهی تشکیل داده‌اند به نام “کوآد” که در اوایل ماه اکتوبر جلسه‌ای برای بررسی مسائل امنیتی در توکیو تشکیل داد؛ مسئله اصلی چگونگی واکنش به رفتار چین بود. گمان می‌رود که ایالات متحده ایده تبدیل شدن این گروه به اتحادی مانند ناتو را مطرح کرده باشد.
تعمیق روابط
چنین فکری قطعاً با روند نزدیک‌تر شدن روابط دو کشور طی بیست سال اخیر هم‌راستا است. هند به طور سنتی ترجیح داده که بی‌طرف باشد، سیاستی که در طول جنگ سرد و حمله شوروی به افغانستان ادامه پیدا کرد. اما مسائل جیوپولیتیک قرن بیست‌ویکم مرام خارجی این کشور را شکلی دیگر داده است.
بیل کلینتون، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، در سال ۲۰۰۰ به هند رفت – نخستین سفر رئیس‌جمهور آمریکا به هند در حدود ربع قرن – و تلاش کرد که این کشور را به اتحاد با ایالات متحده دعوت کند. سفر شش روزه او نقطه عطفی در روابط هند و آمریکا محسوب می‌شد. تا پیش از آن، از این دو کشور با عنوان “دموکراسی‌های بیگانه” یاد می‌شد. امضای یک قرارداد هسته‌ای در سفر جورج دابلیو بوش به هند عمقی استراتژیک به رابطه دو کشور بخشید، و باراک اوباما دو بار به هند سفر کرد.
امسال نیز دونالد ترامپ روز ۲۵ فبروری در تجمعی میلیونی که در ستیدیوم شهر گجرات برگزار شد شرکت کرد و گفت که “رابطه دو کشور هرگز به این خوبی نبوده است.” اما با وجود استقبال هند از پیشنهاد کمک آمریکا، به نظر می‌رسد که این کشور میل چندانی به قبول آن ندارد.
بی‌میلی
دلایل متعددی می‌تواند برای این درنگ هند وجود داشته باشد. دکتر نیتاشا کااول، استادیار سیاست و روابط بین‌الملل در دانشگاه وستمینستر لندن، به تعهد آمریکا مشکوک است. او به بی‌بی‌سی گفت “بیانات لفظی دولت ترامپ ارزش چندانی ندارد، چرا که سیاست خارجی ایالات متحده دارد در جهت‌های متناقضی حرکت می‌کند و ترامپ دارد تعهدات جهانی آمریکا را کاهش می‌دهد. پشنهاد کمک و میانجی‌گری وقتی که چین قاطعانه آن را رد می‌کند و هند نیز اشتیاق خاصی نشان نمی‌دهد ارزش چندانی ندارد.”
به گفته او حتی اگر این پیشنهاد صادقانه باشد نیز معلوم نیست که آمریکا دقیقا چه کمکی می‌تواند در لداخ بکند. او می‌گوید “ایالات متحده می‌تواند حداکثر در حوزه‌هایی چون اطلاعات (البته محدود)، ادوات و آموزش نظامی نقش ایفا کند. این کشور همزمان دارد پیام‌هایی نمادین برای چین ارسال می‌کند تا از افزایش بیش از پیش تنش‌ها جلوگیری کرده باشد.” مسئله دیگر جایگاه نامناسب ایالات متحده در افکار عمومی هند است.
آمریکا چندین دهه متحد نزدیک پاکستان بود، لذا برای بخش‌های بزرگی از جامعه هند سخت است که این کشور را به عنوان دوست معتمد خود بپذیرند. پروفیسور آشوک سوآین، استاد پوهنتون اوپسالا در سویدن، می‌گوید هند نباید خیلی به آمریکا اعتماد کند، چرا که این کشور “هرگز متحد معتمد هیچ کشوری نبوده است و این رویه در زمان ترامپ واضح‌تر هم شده است. آمریکا نمی‌تواند برگ برنده هند در روابطش با قدرتی مثل چین باشد.”
حمایت دو جناح سیاسی
آقای مودی و آقای ترامپ، رهبران دو کشور، روابط شخصی نزدیک و نمادینی دارند، اما برای دیپلمات‌ها مشخص نیست که در واقعیت چه اقداماتی برای تعمیق روابط صورت گرفته است. نیلام دئو، دیپلمات سابق هندی، به بی‌بی‌سی گفت “ما در دوره ترامپ پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم. نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور روابط شخصی خیلی خوبی دارند. اما روند این پیشرفت کند بوده است و باید سریع‌تر شود.”
هند تا امروز خیلی محتاطانه نه پیشنهاد کمک را رد کرده است و نه پذیرفته است. پروفیسور سوآین می‌گوید که هند منتظر نتیجه انتخابات ۳ نوامبر خواهد ماند. اما دیپلمات‌ها عقیده دارند که ما شاهد تغییرات خاصی نخواهیم بود، حتی اگر شخص دیگری راهی کاخ سفید شود.
آقای ترامپ و رقیبش جو بایدن در هر زمینه‌ای با یکدیگر اختلاف نظر داشته‌اند مگر در سیاست‌شان در قبال هند. دیپلمات‌های سابق هندی می‌‌گویند که سیاست ایالات متحده در قبال هند از حمایت هر دو جناح سیاسی در واشنگتن برخوردار است.
به گفته نیلام دئو “این بار اولی نیست که نامزدهای هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات موضع یکسانی در قبال هند دارند. از زمان بیل کلینتون همه رئیس‌جمهورهای آمریکا به هند سفر کرده‌اند. آقای اوباما دو بار از هند دیدن کرد. فرای این که کدام حزب در قدرت بوده است، ما شاهد پیشرفت در روابط دو کشور بوده‌ایم.” لذا به نظر می‌رسد که پیشنهاد حمایت آمریکا از هند در برابر چین حتی بعد از انتخابات نیز ادامه پیدا خواهد کرد، اما اصلا معلوم نیست که هند چگونه پاسخ خواهد داد.
بی بی سی فارسی
