ندا کارگر؛ خبرنگار در ترکیه
همزمان با بدتر شدن وضعیت امنیتی در افغانستان موج تازه‌ای از مهاجرت غیرقانونی به ترکیه آغاز شده است. هرچند آمار دقیقی از شمار این مهاجران در دست نیست، اما گفته می‌شود در ماه‌های اخیر صدها تن از شهروندان افغانستان با عبور از مرزهای ترکیه به گونه غیرقانونی وارد این کشور شده‌اند.
این افراد با پشت سر گذاشتن خطرات بی‌شمار و ساعت‌ها پیاده‌رویی در راه‌های دشوارگذار وارد خاک ترکیه می‌شوند.
رحیم الله بیگی، یکی از کسانی است که چند ماه پیش و در پی بدتر شدن وضعیت امنیتی در ولایت قندوز در شمال- شرق افغانستان به گونه قاچاقی وارد ترکیه شده است.
او در صحبت با من به سختی‌هایی اشاره کرد که در جریان یک ماه سفرش از افغانستان تا ترکیه متحمل شده است، سختی‌های که برای او مانند کابوس است و هنوز تعجب می‌کند که چگونه توانسته زنده و سالم به ترکیه برسد. رحیم الله بیگی می‌گوید: «پس از بدتر شدن وضعیت امنیتی در منطقه ما با شماری از مردان خانواده راه سفر را در پیش گرفتیم. از افغانستان وارد خاک پاکستان شدیم. آنجا گیر مردان مسلح افتادیم که وابسته به گروه های تندرو اسلامی بودند. این افراد که در مناطق قبایلی پاکستان حضور گسترده دارند ما را وادار می‌کردند آیات قرآن را بخوانیم، اگر کسی این آیات را به درستی بلد نبود با سختی مورد لت و کوب و شکنجه قرار می‌گرفت. بعد از همه پول گرفتند و پس از ده روز همه را رها کردند.»
برنامه‌ریزی‌ها برای خروج سربازان خارجی از افغانستان و سقوط پیهم چندین منطقه به دست طالبان در هفته‌های اخیر نگرانی‌ها از احتمال بدتر شدن وضعیت امنیتی در ماه‌های آینده در این کشور را بیشتر ساخته است.
براساس آمارهایی که از سوی سازمان ملل متحد منتشر شده تنها در سه ماه اول سال جاری میلادی نزدیک به بیست هزار غیرنظامی قربانی خشونت‌ها در افغانستان شده‌اند.
در کنار کشورهای همسایه مثل ایران و پاکستان، ترکیه هم از مقاصد اصلی برای پناهجویان افغان به شمار می‌آید. اما سفر از افغانستان تا ترکیه به طور غیرقانونی کار ساده‌ای نیست. رحیم الله بیگی می‌گوید پس از رهایی از دست گروه‌های تندرو در خاک پاکستان، وارد خاک ایران شده و از آنجا با ده‌ها تن دیگر و به کمک قاچاقچیان انسان به سمت ترکیه حرکت کردند. «هجده ساعت در میان دشت‌ها و کوه‌ها پیاده‌رویی کردیم. وقتی وارد خاک ترکیه می‌شدیم، تقریباً ۲۶۰ نفر بودیم ولی فقط ۴۰ نفر موفق شدند، وارد خاک ترکیه شوند دیگران همه به دست نیروهای مرزی ترکیه بازداشت و دوباره به ایران بازگردانده شدند. نیروهای مرزی ایران معمولاً حاضر به پذیرفتن دوباره این افراد نیستند و نیروهای مرزی ترکیه نیز آنها را قبول ندارند. دسته‌های بزرگ پناهجویان که از سوی ترکیه بازگردانده شده‌اند، روزها در منطقه وسیعی میان دو کشور سرگردان می‌مانند. در نتیجه شماری از آنها از سوی دزدان و گروه‌های آدم‌ربا ربوده می‌شوند و این گروه‌ها در بدل رهایی آنها از خانواده‌های شان پول هنگفت می‌خواهند.»
دشواری‌های زندگی در ترکیه
رحیم الله بیگی که در حال حاضر به گونه غیرقانونی در ترکیه زندگی می‌کند، در یک مزرعه مشغول نگهداری از گاوهاست. او پس از ماه‌ها کار کردن در این مزرعه هنوز موفق به دریافت دستمزدش از سوی مالک مزرعه نشده است. رحیم الله از ترس این که مبادا از سوی پلیس بازداشت و به افغانستان بازگردانده شود، نمی‌تواند برای دریافت دستمزدش از پلیس خواهان کمک شود.
زندگی برای پناهجویان در ترکیه دشواری‌های خودش را دارد. آنانی که در آرزوی رسیدن به زندگی بهتر و با پشت سر گذشتاندن خطرات بزرگ موفق می‌شوند وارد خاک ترکیه شوند با سختی‌های تازه‌ای روبرو می‌شوند. دولت ترکیه از سال‌ها به اینسو با اعمال قوانین سختگیرانه در تلاش جلوگیری از ورود هزاران پناهجو به این کشور است که از راه‌های غیرقانونی وارد ترکیه می‌شوند.
در کنار خانواده‌ها، صدها تن از مردان جوان نیز به تنهایی در ترکیه زندگی می‌کنند. شماری از این افراد برای پیدا کردن کار به اینجا آمده‌اند و شمار دیگر نیز از ناامنی‌ها یا از دست گروه‌های مسلح که در تلاش سربازگیری از میان مردان جوان در مناطق شان بوده‌اند راه ترکیه را در پیش گرفته‌اند.
مردانی که به تنهایی از افغانستان وارد ترکیه می‌شوند معمولاً از سوی دولت ترکیه ثبت نمی‌شوند. بخشی از این افراد از سوی نیروهای امنیتی ترکیه بازداشت و به افغانستان فرستاده می‌شوند، بخشی دیگر آنها بدون داشتن کارت شناسایی در این کشور به زندگی ادامه میدهند و در نبود کارت شناسایی حتی قادر نیستند از خدمات پزشکی دولتی مستفید شوند.
حفیظ الله یزدان‌پرست، دیگر پناهجوی افغان حدود پنج سال پیش از ولایت بغلان در شمال- شرق افغانستان به ترکیه آمده است. او می‌گوید طالبان در منطقه آنها از میان جوانان روستا سربازگیری می‌کردند و پدر پیرش از ترس این که مبادا تنها پسرش از سوی طالبان به جنگ برده شود، او را به ترکیه فرستادند. حفیظ‌الله می‌گوید پدرش از دوستان و آشنایان قرض گرفته تا بتواند پول قاچاقچی را بپردازد. آقای یزدان‌پرست در گفتگوی تلفنی به من گفت: «وقتی وارد ترکیه شدم فکر می‌کردم سختی‌ها به پایان رسیده، ولی دولت ترکیه مرا ثبت نکرد و گفت چون مرد مجرد استی به تو کارت پناهجویی نمی‌دهیم. حالا من در بی‌سرنوشتی کامل در اینجا زندگی می‌کنم.»
ترکیه در حال حاضر میزبان بیش از چهار میلیون مهاجر از کشورهای مختلف است. سازمان‌های دفاع از حقوق مهاجران در ترکیه می‌گویند در حال حاضر رد شدن بیش از نود درصد درخواست‌های پناهندگی از سوی اداره مهاجرت ترکیه و غیرفعال بودن بیمه‌های درمانی از مشکلات اصلی برای پناهجویان در ترکیه است.
افرادی که درخواست‌شان از سوی اداره مهاجرت ترکیه رد شده، حق دسترسی به خدمات دولتی شامل درمان و آموزش را ندارند. این افراد حتی در صورت داشتن بیماری‌های جدی نمی‌توانند از خدمات درمانی مستفید شوند، زیرا پس از رد شدن از سوی اداره مهاجرت ترکیه، کارت‌های مهاجرت آنان باطل می‌شود.
فقر، بیکاری و آینده‌ای نامعلوم از دشواری‌های اصلی دیگر برای بسیاری از مهاجران در ترکیه به شمار می‌آید.
دشواری‌های زندگی در ترکیه شماری از پناهجویان را وادار می‌کند که به خطر دیگری تن دهند و با گذشتن از دریای اژه که تا حالا جان ده‌ها تن را گرفته است خود را به جزایر یونان برسانند؛ کشوری که بارها از سوی نهادهای دفاع از حقوق بشر به بدرفتاری و اخراج اجباری پناهجویان متهم شده است.
براساس گزارش‌ها، از آغاز امسال حدود سه هزار تن که بخش عمده آن را شهروندان افغانستان تشکیل میدهند، توانسته‌اند خود را از ترکیه به یونان برسانند.