عطرها یکی از بهترین و قدرتمندترین یادآورهای روزهای گذشته‌اند. احتمالا بارها برایتان اتفاق افتاده که در حال انجام کارهای روزمره، ناگهان با استشمام عطر و بویی خاص خاطرات شیرین یا تلخی برایتان تداعی شود. در مبحث روانشناسی عطر محققان ارتباط بین بوها و احساسات افراد را بررسی کرده‌اند و به نتایج جالبی رسیده‌اند. هرآنچه لازم است درباره روانشناسی بوی عطر بدانید، در این مقاله خواهید خواند. با ما همراه باشید.
روانشناسی عطر یکی از پرطرف‌دارترین حوزه‌های روانشناسی است و پژوهش‌های بسیاری در خصوص آن انجام شده‌اند. در این حوزه، محققان با تکیه بر علم عطرشناسی تأثیر عطرها بر احساسات و روان افراد را بررسی کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که هر رایحه تأثیر منحصربه‌فردی بر حافظه، رفتار، خلق‌وخو و حتی مزاج افراد دارد.
گرچه هریک از حواس پنج‌گانه ما در یادآوری و بازسازی خاطرات نقش دارند، حس بویایی مهم‌ترین آنهاست. طبق پژوهشی که دکتر سیلویا آلوا با عنوان «بوها و احساسات» انجام داد، افراد ۳۵درصد از آنچه را می‌بویند، به خاطر می‌آورند. این در حالی است که فقط ۵درصد چیزهایی را که دیده‌اند به یاد می‌آورند. این پژوهش حاکی از نقش بسزای عطر و بوها در تداعی احساسات و خاطرات مختلف ماست. قدرت عطر و بو به حدی است که حتی نوزاد تازه‌‌متولدشده بوی مادرش را به‌خوبی می‌شناسد و بلافاصله پس از تولد مشتاق قرارگرفتن در آغوش امن و بوی عطر مادر است.
تاریخچه روانشناسی عطر
مارسل پروست، نویسنده فرانسوی معروف، اولین فردی بود که به تأثیر عطر و بو بر حافظه پی برد. پروست با استشمام بوی مادلن (نوعی شیرینی فرانسوی که در کنار چای سرو میشود) شروع به نوشتن کرد و صدها صفحه خاطره نوشت. آن زمان پروست نمی‌دانست این کارش آغازگر حوزه جدیدی از روانشناسی است. به همین دلیل است که در بسیاری از منابع از روانشناسی عطر به‌عنوان «اثر پروست» نیز یاد می‌کنند. اثر پروست اصطلاحی است که برای توصیف حافظه غیرارادی ناشی از بویایی به کار می‌رود.
چرا عطرها تداعی‌گر خاطرات‌اند؟
حالا بیایید کمی علمی‌تر به قضیه نگاه کنیم! پژوهش منتشرشده در مجله علوم اعصاب بیانگر رابطه پیچیده بین رایحه و حافظه است. محققان در این پژوهش دریافتند که سیستم بویایی مستقیما با سیستم لیمبیک (مرکز عاطفی مغز) در ارتباط است. منظور از ارتباط این است که عطر و بوها در زنده‌کرده خاطرات و احساسات بسیار قدرتمندتر از نشانه‌های دیداری یا شنیداری هستند.
آمیگدال و هیپوکامپ دو بخش مهم مغزند که داخل سیستم لیمبیک قرار گرفته‌اند. آمیگدال وظیفه پردازش اطلاعات حواس مختلف را بر عهده دارد و هیپوکامپ مسئول ذخیره خاطرات رویدادهای خاص زندگی افراد است. وقتی بوی خاصی به مشامتان می‌رسد، گیرنده‌های بینی سیگنال‌هایی به پیاز بویایی مغز می‌فرستند. سپس این سیگنال‌ها از طریق آمیگدال و هیپوکامپ با خاطرات ثبت‌شده تطبیق داده می‌شوند و خاطرات و احساسات مرتبط را تداعی می‌کنند.
کاربرد روانشناسی عطر در حوزه‌های مختلف
۱. روانشناسی عطر و بهبود خلق‌وخو
ازآنجایی‌که استشمام یک رایحه دلپذیر باعث مرور خاطرات یا ایجاد احساسات مثبت میشود، برای بهبود خلق‌وخو هم بسیار مفید است. واکنش مغز به برخی بوها باعث ترشح هورمون‌های احساس خوب (مانند سروتونین) میشود. به همین دلیل است که برخی بوها برای کاهش استرس و بهبود خلق‌وخو مفیدند. پرطرف‌داربودن آروماتراپی یا همان رایحه‌درمانی هم تأییدکننده نقش بوهای خاص در بهبود خلق‌وخوی افراد است. طبق برخی پژوهش‌ها، رایحه‌درمانی یکی از بهترین و راحت‌ترین کارها برای تقویت سلامت ذهن است.
۲. روانشناسی عطر و احساسات
گفتیم که هر عطر و بویی تأثیری منحصربه‌فرد دارد؛ مثلا بوی مرکبات انرژی‌بخش است و برخی بوها مانند بوی اسطوخودوس آرامش‌بخش‌اند. سیستم بویایی ارتباط بسیار نزدیکی با بخش احساسی مغز دارد و هر بویی را به احساسی متفاوت پیوند می‌زند. عطرسازان هم از این ارتباط نزدیک نهایت استفاده را می‌کنند و عطرهایی با اهداف متفاوت خلق می‌کنند؛ از انتقال احساس سرزندگی و آرامش گرفته تا میل به قدرت و جذابیت.
۳. روانشناسی عطر و شخصیت افراد
ما اطرافیانمان را با بویی که می‌دهند قضاوت می‌کنیم. احتمالا بارها برایتان اتفاق افتاده که هنگام ملاقات دوستان یا همکارانتان، با استشمام عطرشان آنها را در ذهنتان تحسین کنید یا بر عکس، بوی عطر آنها به‌نظرتان زننده و تند بیاید. متأسفانه یا خوشبختانه این تأثیر کاملا غیرارادی است. به‌طبع عطری که خودمان می‌زنیم هم بازتابی از شخصیت ماست و باعث میشود دیگران ما را بر اساس آن قضاوت کنند.
واقعیت این است که عطرها تأثیر فوق‌العاده‌ای بر ارتباطات افراد دارند و هر عطر بیانگر ویژگی‌های شخصیتی منحصربه‌فرد است؛ مثلا معمولا افرادی که رایحه‌های گلی را می‌پسندند، افرادی مهربان و آرام‌اند، افرادی که از عطرهایی با نوت چوبی استفاده می‌کنند، اعتمادبه‌نفس زیادی دارند و بسیار قدرتمند به نظر می‌رسند و افرادی که عطرهای میوه‌ای می‌زنند پویا و خلاق‌اند. قسمت جالب ماجرا اینجاست که عطر و بوی ما قبل از اینکه خودمان حرف بزنیم، شخصیتمان را برملا می‌کنند.
سخن پایانی
در این مقاله، درباره روانشناسی بو و تأثیر آن بر حافظه و احساسات و خلق‌وخو گفتیم. عطرها احساسات و خاطرات تلخ و شیرین ما را تداعی می‌کنند، بر روابط و رفتارمان اثر می‌گذارند و شخصیت و ویژگی‌های بارزمان را برای دیگران آشکار می‌کنند. جالب است بدانید که مغز ما طوری طبقه‌بندی شده که عطروبوهای مختلف را با معنا و تأثیری منحصربه‌فرد مرتبط میکند و جالب‌تر اینکه تأثیر عطر و بوها در افراد مختلف کاملا متفاوت است؛ همان عطر و بویی که احساسات شادی‌بخش ما را تداعی میکند ممکن است برای فرد دیگر یادآور خاطرات تلخ و احساسات منفی باشد.
نظرتان درباره روانشناسی عطرها چیست؟ اگر نکته‌ای را از قلم انداخته‌ایم، آن را با ما در میان بگذارید. خواندن نظرات و تجربیات ارزشمند شما مایه افتخار و خوشحالی ماست.
