حدود دو ماه است که از شروع سال تحصیلی می‌گذرد؛ اما امسال با سال‌های گذشته تفاوت‌های اساسی دارد. شیوع ویروس کرونا تغییرات زیادی در شیوه آموزش ایجاد کرده است. تغییراتی که هنوز در حال شناخت آنها هستیم. یکی از آنها وضعیت سلامت روان دانش‌آموزانی است که حالا بیشتر زمان تحصیل را در خانه و فضای مجازی سپری می‌کنند. در این مقاله، جدیدترین یافته محققان درباره تأثیر مجازی شدن مکاتب بر اضطراب دانش‌آموزان را بررسی می‌کنیم.
گروهی از محققان انگلیسی حدس می‌زدند که مکاتب مجازی و تحصیل از راه دور، باعث افزایش اضطراب در دانش‌آموزان می‌شود. فرضیه آنها بر این استوار بود که بسیاری از دانش‌آموزان نگران ابتلای خود یا اعضای خانواده هستند؛ همچنین تعامل فیزیکی کمتری با دوستان دارند و حمایت عاطفی کمتری هم از آنها دریافت می‌کنند؛ بنابراین بیشتر دچار اضطراب می‌شوند.
اما وقتی آنها تحقیقات را انجام دادند، فرضیاتشان غلط از آب درآمد. دانش‌آموزان واقعاً کمتر دچار اضطراب شدند. علاوه بر این، آنها احساسات مثبتی هم داشتند مانند شادی بیشتر و ارتباط عاطفی محکم‌تر با مکتب خود.
مطالعه اخیر بخشی از تحقیق است که محققان پوهنتون بریستول درباره ارتباط میان استفاده از شبکه های اجتماعی و سلامت روان نوجوانان انجام داده‌اند.
شرکت‌کنندگان در این تحقیق‌ها، پیش از شیوع ویروس کرونا هم در تحقیقات شرکت داشتند. برای تعیین تاثیر قرنطینه، از آنها خواسته شد که در تحقیقات اخیر هم شرکت کنند. بیش از هزار دانش‌آموز از ۱۷ مکاتب در این تحقیق شرکت کردند.
۵۴ درصد دانش‌آموزان دختر بین ۱۳ تا ۱۴ ساله پیش از شیوع کرونا و در دوران حضور در مکتب، در معرض تجربه اضطراب بودند؛ اما این میزان در دوران قرنطینه ۱۰ درصد کاهش یافت.
۲۶ درصد پسران در همین گروه سنی در معرض اضطراب بودند که با مجازی شدن آموزش، این میزان به ۱۸ درصد رسید.
در دوران قرنطین، میزان افسردگی بین دانش‌آموزان تقریباً ثابت ماند؛ یعنی دختران فقط ۳ درصد بیشتر دچار افسردگی شدند و پسران فقط ۲ درصد کمتر به افسردگی مبتلا شدند.
بسیاری از نوجوانان گزارش دادند که در دوران قرنطین و مجازی شدن آموزش، احساس بهتری دارند. پسران بیش از دختران چنین حسی داشتند. بیشترین حس رضایت و شادی را نیز کسانی گزارش دادند که پیش از کرونا کمتر از بقیه، این احساسات را داشتند.
همچنین خیلی از دانش‌آموزان اعلام کردند که ارتباط عمیق‌تری با مکاتب‌شان برقرار کرده‌اند و فرصت بیشتری برای تعامل با معلم‌ها دارند.
در بین دختران، افزایش رضایتمندی و کاهش اضطراب ظاهراً ناشی از افزایش استفاده از فضای مجازی است.
مکاتب از این تحقیق چه می‌آموزند؟
امیلی ویندال (Emily Widnall) سرپرست این تحقیق، معتقد است: «در ابتدا ما و بسیاری از کارشناسان سلامت کودک از نتایج این تحقیق تعجب کردیم. اما با تأمل بیشتر، درمی‌یابیم که مکاتب همواره به‌عنوان منبع اضطراب دانش‌آموزان شناخته می‌شوند. قرنطینه و مجازی شدن مکاتب فرصت بی‌نظیری در اختیار ما قرار داده تا درباره تأثیر مکتب بر وضع سلامت روان دانش‌آموزان مطالعه کنیم.»
ویندال با اشاره به بازگشایی مکاتب در دوران کرونا و بازگشت محدود تعدادی از دانش‌آموزان به صنف درس، معتقد است باید تحقیقات بیشتری درباره رابطه حضور در مکتب در دوران پساکرونا و سلامت روان دانش‌آموزان انجام داد. او در این باره می‌گوید: «خیلی مهم است که به‌دقت، سلامت روان و رضایتمندی دانش‌آموزان در بازگشت به مکاتب را زیر نظر بگیریم. به احتمال زیاد، با جهش اضطراب مواجه خواهیم بود، به‌ویژه در بین آنهایی که کمتر با فضای مکتب ارتباط برقرار کرده و با فضای آموزش آنلاین خو گرفته بودند. باید دید چطور می‌توانیم با تغییر فرهنگ حاکم بر فضای مکتب، سطح سلامت روان دانش‌آموزان را ارتقا دهیم.»
او با اشاره به تعداد بالای دانش‌آموزانی که با آموزش آنلاین، ارتباط بهتری برقرار می‌کنند، معتقد است: «شاید فضای مجازی بتواند در دوران پساکرونا و بازگشایی مکاتب، همچنان به‌عنوان بخشی از ابزارهای آموزشی مورد استفاده قرار بگیرد.»
دکتر فرانک گناسی (Frank A. Ghinassi)مدیر مرکز سلامت روان پوهنتون روتگرز است. او عوامل افسردگی و اضطراب بین نوجوانان را برمی‌شمرد: «سوء تغذیه، مشکلات اقتصادی، جابه‌جایی مداوم محل سکونت، اختلافات بین والدین، خشونت خانگی، کمبود اعتماد به نفس، مواجهه با قلدری دیگران در مکتب، انزوای اجتماعی، انتظارات تحصیلی بیش از حد، روابط عاطفی در دوران نوجوانی، بحران هویت و احساس عدم تعلق به جامعه یا خانواده از جمله این عوامل هستند.»
او تأکید می‌کند که ثبات خانه و خانواده، مهم‌ترین عامل برای گذرکردن سالم کودکان و نوجوانان از این مراحل زندگی است. او می‌گوید: «نوجوانان به کسی نیاز دارند که منبع حمایت بی‌قیدوشرط عاطفی باشد: کسی‌که همیشه گوشی برای شنیدن صحبت آنها، بدون قضاوت کردنشان داشته باشد؛ کسی که ارزش آنها را درک کند.»
گناسی پیشنهاد می‌کند والدین عادات خودمراقبتی مانند غذا خوردن، استراحت و ورزش کردن را روزانه انجام دهند و فرزندان خود را هم به این کار تشویق کنند. همچنین آنها می‌توانند با تشویق کودکان و نوجوانان به رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در دوران کرونا (مانند ماسک زدن و حفظ فاصله اجتماعی)، آنها را با شرایط جدید سازگار کنند.
در عین حال ویندال نیز احتمال می‌دهد که کودکان با بازگشت به مکتب دچار چالش‌هایی شوند و والدین باید از این موضوع آگاه شوند. او پیشنهاد می‌کند که والدین حتما با دانش‌آموزان درباره تغییرات رخ‌داده در مکتب حرف بزنند و آنها را برای سازگار شدن با شرایط جدید، یاری کنند.
جاوید فرجام‌نیا