علی حسینی- بی بی سی
در دو هفته قبل از آن و پس از مراسم افتتاحیه مذاکرات صلح افغانستان گفت‌وگوهای‌شان نتیجه‌ای در بر نداشت. در این مدت اما تماس‌های غیر رسمی دو هیئت که هر دو در یک هوتل حضور دارند، جریان داشته است.
اختلاف بر سر مبنای مذهبی مذاکرات و پذیرش توافقنامه دوحه بین ایالات متحده آمریکا و طالبان به‌عنوان ناظر بر مذاکرات فعلی قطر نشست‌های دو جانبه را با “بن‌بست” مواجه کرده است؛ گرچه هر دو طرف با استفاده از کلمه بن‌بست موافق نیستند و می‌گویند: وضعیت با یک نوع رکود مواجه شده است.
موضوع اصلی این است که چرا طالبان تاکید می‌کنند که موافقت‌نامه دوحه باید مبنای مذاکرات قطر باشد؟
به باور بسیاری در مثلث طالبان، آمریکا و دولت افغانستان، بیشترین فایده از این توافقنامه را طالبان به دست آورده‌اند و کمترین فایده از آن دولت افغانستان شده است.
طالبان می‌گویند که توافقنامه صلح این گروه با آمریکا، زمینه مذاکرات صلح افغانستان در قطر است.
به گفته حبیب‌زاده سمنگانی، فعال رسانه‌ای نزدیک به طالبان “توافقنامه دوحه اعتبار جهانی دارد و با حضور نمایندگان تقریباً ۳۵ کشور امضا شده و مورد تائید شورای امنیت سازمان ملل متحد است؛ این‌که “اداره کابل” نمی‌خواهد اساس مذاکرات بین‌الافغانی پیمان دوحه باشد، به این دلیل است که می‌خواهند حیثیت‌اش کم نشان داده شود و آن‌را توافق‌نامه‌ای بین آمریکا و یک گروهک کوچک عنوان کنند.”
به گفته آقای سمنگانی، اگر توافقنامه دوحه مبنای مذاکرات قطر در نظر گرفته نشود، در این‌صورت این توافقنامه به دو بخش خلاصه می‌شود؛ یکی این‌که طالبان نمی‌گذارند از افغانستان علیه آمریکا و هم‌پیمانانش سوءاستفاده شود و دیگر این‌که نیروهای آمریکا از افغانستان خارج شوند. در این‌صورت موقف طالبان این خواهد بود که چون هنوز نیروهای خارجی در افغانستان حضور دارند و “اشغال” دوام دارد، پس تاکنون فرصت گفت‌وگوهای بین‌الافغانی نرسیده است.
توافقنامه دوحه و انتخابات آمریکا
به گفته سمیع‌الله یوسفزی، خبرنگار افغان که مسائل جنگ و صلح افغانستان را از نزدیک دنبال می‌کند، نگرانی طالبان پیروزی جو بایدن، رقیب انتخاباتی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکاست.
انتخابات آمریکا تا دو هفته دیگر، در تاریخ ۳ نومبر برگزار می‌شود.
آقای یوسفزی می‌گوید، طالبان باور دارند که پیروزی ترامپ به معنای این است که روند صلح و توافق صلح این گروه با طالبان دچار مشکل نخواهد شد و به سرانجامی می‌رسد، اما اگر احیاناً بایدن وارد کاخ سفید شود، مسئله‌ای نگران‌کننده برای طالبان خواهد بود؛ چرا که جو بایدن در زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما بر سر شماری از سیاست‌گزاری‌هایی کار می‌کرد که بخشی از آن مقاومت علیه “تروریزم” در بیرون از مرزهای آمریکا بود.
به نظر می‌رسد که همین نگرانی از انتخابات آمریکا پشت میز مذاکرات در قطر هم بی‌تاثیر نبوده و از این‌رو طالبان اصرارشان بر این است که توافق دوحه ناظر بر مذاکرات فعلی قطر باشد، با این اقدام موضع‌شان در مذاکرات قطر بیشتر مستحکم خواهد شد.
رهایی زندانی‌ها
مفاد توافقنامه دوحه آن‌طور که در قطر برنامه‌ریزی‌شده بود، در کابل تطبیق نشده است. قرار بود که پنج هزار زندانی طالبان قبل از ۱۰ مارچ ۲۰۲۰ آزاد شوند، اما دولت افغانستان چنان با تعلل در این زمینه اقدام کرد که پنج ماه بعد عملی شد. بر اساس توافقنامه دوحه علاوه بر رهایی پنج هزار زندانی طالبان و یک هزار زندانی نیروهای امنیتی افغان، هر دو طرف ظرف سه ماه باید تمامی زندانی‌های یکدیگر را رها می‌کردند؛ اما این روند با وقت آغاز نشد.
با قاطعیت می‌توان گفت که دولت با اکراه تمام بیش از پنج هزار زندانی طالبان را آزاد کرد. طالبان می‌دانند که در گرماگرم مذاکرات قطر و جنجال‌های زیاد مربوط به آن، اگر به توافقنامه دوحه بی‌توجهی شود، از رهایی زندانی‌های باقی‌مانده این گروه خبری نخواهد بود. به‌ویژه این‌که در گذشته دولت پنج هزار زندانی طالبان را با اما و اگرها و تاخیر زیادی آزاد کرد. در حال حاضر گفته می‌شود که نزدیک به هشت هزار زندانی این گروه در بند دولت هستند. به همین دلیل تاکید می‌کنند که توافقنامه دوحه مبنای مذاکرات قطر باشد.
موارد دیگری هم در توافقنامه دوحه مربوط به مذاکرات بین‌الافغانی وجود دارد که به نفع طالبان است و این گروه با استفاده از آن می‌تواند به مراتب بیشتر از گذشته از توافق دوحه سود ببرد؛ از جمله این‌که با آغاز مذاکرات صلح در قطر آمریکا باید تحریم‌ها علیه اعضای گروه طالبان را بررسی کرده و در صورت پیشرفت در این “مذاکرات بین‌الافغانی”، تحریم‌ها علیه طالبان برداشته شود.
مورد دیگر این است که بر اساس توافقنامه دوحه آمریکا و طالبان در پی ایجاد روابط مثبت با یکدیگر هستند و گفته شده که انتظار می‌رود روابط “دولت اسلامی جدید افغانستان” که پس از مذاکرات بین‌الافغانی ایجاد خواهد شد، با آمریکا مثبت باشد. فارغ از این‌که هیئت دولت افغانستان نیز طرف‌دار اسلامی‌بودن نظام آینده افغانستان است، اما مشخص است که نوعیت نظام را قبل از آن‌که در مذاکرات بر سر آن حتی کلمه‌ای بیان شود، آمریکا و طالبان و به احتمال نزدیک به یقین به توصیه طالبان چند ماه پیش نهایی کردند.
در ۱۰ حوت سال گذشته زمانی‌که ملا برادر معاون گروه طالبان و زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه آمریکا در مذاکرات هجده ماه با حضور مایک پومپیو، وزیر خارجه این کشور توافقنامه صلح را امضا کردند، شیرمحمد عباس استانکزی، رئیس وقت دفتر سیاسی طالبان در قطر این امضا را امضای “خروج نیروهای اشغالگر و پیروزی طالبان” عنوان کرد. باتوجه به این نوع نگاه به توافق دوحه و رابطه آمریکا و افغانستان از دید طالبان، مشخص است که مبنا قراردادن آن در مذاکرات جاری تا چه اندازه موضع طالبان در تاخت علیه هیئت دولت افغانستان را قوی‌تر خواهد ساخت.
از دید یکی از اعضای هیئت افغانستان در قطر، اصرار طالبان در این زمینه از آن‌جهت است که آنها می‌توانند با استفاده از آن قرائت خود را حاکم سازند و اگر قرارداد دوحه ناظر بر مذاکرات قطر نباشد “قرائت آنها می‌شکند”.