امروز جهان با چالش جدی و متفاوت روبروشده که نظیر آن را تجربه نکرده بود، چالشی که نه تنها زندگی میلیون ها تن را با خطری جدی روبرو ساخته است بلکه اقتصاد جهانی را نیز شدیدا تحت تاثیر خود قرار داده است تا جاییکه حتی با اتمام این دوره سخت شاید حدود یک دهه زمان نیاز باشد تا زیان های ببار آمده جبران شود و اقتصاد و وضعیت بازارهای جهانی به روند عادی خود بازگردد.، با آنکه قرن بیست و یک مملو از چالش های متفاوت اقتصادی، تروریزم، فقر جهانی، گازهای گلخانه یی و ده ها مثال دیگر آن به همراه بوده است ولی با آغاز سال 2020 میلادی ویروس کشنده کو‌ئید 19 به عنوان یک تهدید جدی بشری پدید آمد تا جاییکه سازمان بهداشت جهانی آن را به عنوان بزرگترین بحران بهداشتی عصر امروزی خواند. این ویروس با آنکه در پايان سال 2019 میلادی در شهر ووهان ایالت هوبی کشور چین بروز یافت ولی دوره پخش و رشد سریع آن از نیمه دوم جنوری سال 2020 شروع شد و در قدم نخست تمامی شهرها و نقاط کشور چین را مورد تهاجم سریع خود قرار داد تا جاییکه دولت مرکزی چین را وادار ساخت تا ایالت هوبی کشور را به 23 جنوری تحت قرنطین جدی قرار دهد ولی این قرنطین بسنده نبوده و رشد و شیوع این ویروس سریع تر از آن بود و دولت چین مجبور شد تا قرنطین سراسری کشور چین راوضع کند که این قرنطین بزرگترین قرنطین تاریخ نیز بوده است. و در مرحله بعدی ویروس کویید 19 بسرعت بالایی از مرزهای کشور چین خارج شده و به یک ویروس جهانی و بدون شناخت هیچ مرزی مبدل شد و تا امروز در بیش تر از 200 کشور جهان این بیماری دیده شده که بیش تر از یک میلیون و دو صد تن مصاب شده و قریب به 70 هزار تن جان باخته اند.
موضوع پیدایش، نوع فعالیت و گسترش این ویروس به بحث مفصل دیگری نیاز دارد، درین مقاله بیش تر کوشش شده تا روی نحوه مدیریت و رویا رویی کشور ها با این ویروس نگاه ژرفی داشته باشیم. این مبحث را از اولین قربانی این ویروس یعنی کشور چین شروع میکنیم، با آنکه با گذشت ماه ها از شیوع این ویروس جامعه علمی و طبی هنوز هم موفق به کشف واکسین آن نشده است ولی کشور چین ثابت ساخت که با مدیریت منظم و برخورد قاطعانه میتوان که این بیماری را مهار ساخت چنانچه امروز تمام کشور چین بشمول ولایت هوبی و شهر ووهان تقریبا به حالت عادی خود بازگشته است که البته پیروزی کشور چین بر این ویروس به قیمت جان باختن 3300 تن در این کشور شد ولی موضوع که قابل نگرش است نحوه مدیریت قوی دولت چین بود چنانچه پس از نیمه دوم جنوری سال 2020 که آغاز دوره قرنطین درین کشور بود الی نیمه اول مارچ 2020 که پایان دوره قرنطین بود در هیچ جایی از کشور چین موضوع کمبود خدمات صحی، دارو و لوازم بهداشتی وهمچنان مواد غذایی به گونه جدی مطرح نشد و در ضمن ساختن چندین شفاخانه و مراکز تشخیص و مراقبت از بیماران کرونایی در مدت زمان بسیار کم، اعمال دوره قرنطین جدی و مدیریت و نظارت منظم از آن، انسجام و تنظیم مناسب تیم های صحی و همچنان سوق دهی سریع آن ها به نقاط آسیب پذیر، اکمال و کمک در حصه مواد خوراکی در نقاط آسیب پذیراین کشور و هماهنگی خوب میان بخش ها و سکتورهای مختلف دولتی و غیر دولتی از موارد دیگری برای مهار این ویروس در کشور چین بود.
نحوه برخورد و توانایی کشور چین درزمینه برخورد با این ویروس نه تنها ثابت ساخت که چین در زمینه دولت داری به عنوان یک نظام واحد و منظم که میتواند در چنین حالات اظطراری از مرحله تصمیم گیری تا مرحله اجرا و نظارت از آن را در اسرع وقت و به شکل قاطعانه انجام دهد از یک سیستم کارا برخوردار است و با کمک چشمگیر خود با کشورها ی آسیب دیده باز هم ثابت ساخت که یک کشور مسول در منطقه و جهان است ، بلکه همچنان نشان داد که این کشور طی سال های اخیر در زمینه عرضه تولید داروها و مواد صحی و بهداشتی نیز پیشرفت هوبی داشته و بدون شک جایگاه بهتر و قوی تری درآینده بازارهای جهانی خواهد داشت. جاپان و کوریای جنوبی نیز با آنکه در ابتدا نتوانستند اقدام سریع و به موقع برای جلوگیری از گسترش شیوع این ویروس داشته باشند چنانچه چاپان تا اکنون 3497 تن مبتلا، 84 تن قربانی و 404 نفر بهبود یافته داشته و در کوریای جنوبی تعداد مبتلایان به 10156 تن میرسد که 177 تن فوتی و 6325 تن دیگر بهبود یافته است، نظر به سیر نزولی در ارقام مبتلایان و قربانیان در هر دو کشور میتوان گفت که این دو کشور نیز از پالیسی کارا برای مهار این ویروس استفاده میکنند چنانچه زندگی شهروندان هر دو کشور تا جایی به حالت عادی خود بازگشته است. ولی در اروپا و امریکا وضعیت وخیم تر است مخصوصا در ایتالیا، اسپانیا و ایالات متحده وضعیت روز به روز وخیم تر می شود تا جاییکه در حال حاضر شیوع و گسترش ویروس کو‌ئید ۱۹ تنها مشکل نبوده، کمبود جدی لوازم بهداشتی یک مشکل حاد و جدی دیگر درین کشورها است وتعداد زیادی نیز ازکار بیکار شده اند و در حال حاضر ایالات متحده بیشترین تعداد مبتلایان و ایتالیا بیش ترین تعداد قربنیان این ویروس را در اختیار دارند. ایران یکی دیگر از قربانیان بزرگ این ویروس است، این کشور با وجود آنکه هنوز هم در تحریم ها بسر می برد ولی با آنهم بازارهای مواد خوراکی و لوازم بهداشتی در این کشور تا هنوز با مشکل جدی روبرو نشده است که شاید دلیل آن داشتن تجربه کافی از تحریم ها و شرایط بحرانی اقتصادی که این کشور داشته است باشد ولی ایران در زمینه مهار و جلوکیری از شیوع این ویروس عملکرد ضعیف داشته است که میتوان اعمال قرنطین دیر از وقت و جدی نگرفتن و قاطع نبودن در اجرای آن به عنوان عامل های اصلی گسترش بیش از حد این ویروس در این کشور است چنانچه با آغاز رخصتی های سال نو تعداد کثیری از شهروندان این کشور بدون توجه به هشدار های صحی به مسافرت رفتند که سبب گردش سریع تر ویروس درین کشور شد و دولت نیز نتوانست که مانع آن شود و تردید جدی دیگری نیز وجود دارد تا با برگشت این شهروندان موج دوم این ویروس ایران را تهدید بیشتر کند.
و اما در افغانستان کشوری که هنوز هم در حالت جنگی و بهرانی سیاسی بسر میبرد و از کم ترین امکانات خدمات صحی برخوردار است مشکل جدی تر است، در حال حاضربیش از 367 تن مبتلا، 8 تن قربانی و 17 تن بهبود یافته می باشد که بیشترین تعداد مبتلایان در شهرهای هرات و کابل میباشد، متاسفانه شمار مبتلایان به این ویروس در افغانستان شروع به روند سعودی خود کرده است و با سریع تر و وسیع تر شدن گردش این ویروس یک فاجعه بزرگ پیش بینی می شود. میتوان گفت که دولت میتوانست به مراتب بهترعمل کند، چنانچه انتقال ویروس کو‌ئید 19 از کشور ایران به افغانستان شناخته می شود و ۷۵٪ از مبتلایان در افغانستان سابقه سفر به ایران داشته اند ولی هنوز هم با وجود آنکه روزانه صدها تن از ایران به افغانستان بازگشت میکنند و بدون قرنطین و یا تست کرونا صرفا با تست دمای بدن میتوانند به سادگی ازین مرز عبور کنند، عدم هماهنگی میان سکتورهای مختلف دولتی نیز مشهود است چنانچه وزارت صحت عامه افغانستان به تاریخ 24 فبروری سال روان با ثبت اولین مورد مبتلا به ویروس کو‌ئید 19 اعلان حالت اضطرار درین شهر کرد، و به تاریخ 22 مارچ وزارت صحت بار دیگر تاکید جدی برای قرنطینه شدن ولایت هرات شد. که بلاخره به روز جمعه 27 مارچ شهر کابل برای سه هفته تمامی ادارات را تعطیل و منع گشت و گذار را در کابل اعلام کردند، ولی اعمال قرنطین دیر از وقت صورت گرفت چنانچخ به تاریخ 3 اپریل وزارت صحت بخاطر گسترده شدن ویروس کرونا در افغانستان از احتمال فاجعه انسانی خبر داد. در حال حاضر صرفا در شهرهای کابل، هرات، قندهار و ننگرهارقرنطین منع رفت و آمد وضع شده، که هنوز هم بگونه درست از سوی شهروندان رعایت نمی شود و با آنکه حکومت بارها هشدار برای برخورد های جدی داده است ولی هنوز موفق به کنترول و مدیریت درست آن نشده است.
مراعات نکردن قرنطینه و نکات بهداشتی توسط مردم، کمبود و حتی در بعضی نقاط کشور نبود امکانات کافی برای عرضه خدمات صحی و کمبود آزمایشگاه های تشخیص کرونا که صرفا 4 آزمایشگاه می باشد، احتمال کمبود مواد خوراکی و نیازهای اولیه و همچنان رشد بیش از حد قیمت ها در بازارهای کشورو بیکاری تعداد زیادی از شهروندان بخصوص قشر روزمزد جامعه از موضوعات نگران کننده دیگر است که افغانستان با آن روبرو است. و اینکه در حدود 52 در صد مردم افغانستان زیر خط فقر زندگی میکند و وضع قرنطین 3 هفته یی که احتمال تمدید آن نیز احساس میشود برای این قشر در صورتیکه مواد اولیه زندگی در اختیارشان قرار داده نشود خود یک بحران دیگر خواهد بود. با آنکه بانک جهانی وعده همکاری 1.4 میلیون دالری به دولت افغانستان شده است همچنان کمک های پولی و لوازم پزشکی و تشخیص کشورهای چین، امریکا و امارات متحده عربی متوجه افغانستان شده است ولی چگونگی مدیریت این کمک ها بحث دیگری است که هماهنگی بیشتری میان سیاستمداران و سکتورهای دولتی را می طلبد.
بصورت کل همانطور که کو‌ئید 19 یک تهدید جهانی است، جهان نیز بیش از هر وقت دیگری به اتحاد و همکاری های کشور ها و ملت ها نیازمند می باشد و بدون هماهنگی و همکاری در امر مبارزه با کو‌ئید 19 ریشه کن ساختن و شکست دادن این ویروس امر ناممکن می باشد و به باور من جهان بعد از کرونا با جهان قبل از آن متفاوت خواهد بود و بشریت بیش تر خواهان و نیازمند محیط پاک تر زندگی و خدمات بهتر صحی خواهند بود و امید است تا این چالش بتواند به عنوان یک فرصت و انگیزه قوی برای مبارزه برای کاهش گازهای گلخانه یی و توجه بیش تر برای جهانی سبز تر باشد.
