بی‌بی‌سی
پس از یک سال از امضای توافقنامه صلح میان نمایندگان آمریکا و طالبان موسوم به “توافقنامه آوردن صلح به افغانستان” دورنمای صلح در این کشور هنوز روشن نشده است.
در توافقنامه صلحی که در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ (دهم حوت) در دوحه قطر امضا شد، آمریکا متعهد به خروج سربازانش از افغانستان تا اول ماه می ۲۰۲۱ شد و طالبان نیز متعهد به قطع رابطه با شبکه‌های تروریستی از جمله القاعده شد.
بخشی از توافقنامه صلح رهایی ۵۰۰۰ زندانی طالبان توسط دولت و آغاز گفت‌وگوهای دولت با گروه طالبان تا سه ماه بعد از امضای موافقتنامه بود. اما مذاکرات مورد نظر در سپتامبر سال گذشته با تاخیر چندین ماهه برگذار شد. البته ۱۰۰۰ سرباز افغان که در بند طالبان هم بودند، شامل رهایی زندانیان دو طرف شدند.
مهمترین دستاورد ملموس توافقنامه دوحه برای آمریکا کشته نشدن هیچ سرباز آمریکایی در یک سال گذشته است.
دولت افغانستان تحت فشار زیاد واشنگتن برای رهایی زندانیان طالبان، لویه‌جرگه مشورتی صلح افغانستان را فراخواند.
لویه جرگه پس از دو روز بحث در روزهای ۱۷-۱۹ اسد سال ۱۳۹۹ با رهایی ۴۰۰ عضو طالبان که “خطرناک” خوانده می‌شدند، موافقت کرد.
طالبان از تصمیمی جرگه استقبال کرد و آن را “اقدامی نیک” خواند، ولی تاکید کرد که خود این جرگه از نظر آنها مشروعیت ندارد.
دولت افغانستان مدعی است که حدود ۶۵۰۰ زندانی گروه طالبان را آزاد کرده است.
این زندانیان یکباره پس از لویه جرگه و امضای رئیس‌جمهور افغانستان آزاد نشدند، روند آزادی آنها که به گفته مقام‌های مورد به مورد بود حدود شش ماه را در بر گرفت.
دولت افغانستان می‌گفت، برخی از این زندانیان در قاچاق مواد مخدر دست دارند و برخی متهم به جنایات جنگی هستند و خطر بازگشت به جبهه‌های جنگ را دارند.
در ماه‌های گذشته، گزارش‌هایی مبنی بر بازگشت این زندانیان آزاد شده به سنگرهای طالبان رسیده و گفته شده که از عوامل افزایش خشونت‌ها بوده اند.
طالبان بازگشت زندانیان رها شده به جنگ را رد کرده است.
ملابرادر از فهرست جدیدی از هفت هزار زندانی گروه طالبان نیز صحبت کرده و خواستار رهایی آنها شده است.
مذاکرات بین‌الافغانی با شش ماه تاخیر آغاز شد
بحث‌ها در مورد رهایی زندانیان طالبان و تکمیل هیئت صلح افغانستان حدود شش ماه در برگرفت.
طالبان پیش از رهایی تمامی ۵۰۰۰ هزار زندانی بنا به “فهرستی” که به دولت افغانستان فرستاده بودند، حاضر به آغاز مذاکرات صلح نشدند.
برای مذاکرات صلح با دولت افغانستان، رهبری طالبان هیئتی ۲۱ نفری به ریاست شیخ مولوی عبدالحکیم قاضی‌القضات این گروه و شیر محمد عباس ستانکزی، معاون هیئت تعیین کرد.
حضور مولوی عبدالحکیم در راس هیئت طالبان نشانه تمایل طالبان به پافشاری بر مسائل مذهبی در مذاکرات است.
هیئت ۲۱ نفری مذاکره کننده دولت افغانستان به ریاست معصوم ستانکزی به دوحه رفت.
افتتاحیه مذاکرات صلح افغانستان در ۱۵ سپتامبر سال ۲۰۲۰ با حضور مایک پامپیو، وزیر خارجه آمریکا و شماری از مقام‌های خارجی در هتل شرایتون دوحه آغاز شد.
مایک پامپیو، وزیر خارجه آمریکا در مراسم افتتاحیه مذاکرات صلح افغانستان گفت: “انتخاب سیستم سیاسی آینده شما، انتخاب شماست.”
هیئت دولت به رهبری عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه، همراه با شماری دیگری از مقام‌های دولتی شرکت کردند.
سه ماه نخست مذاکرات صلح بر روی تدوین طرزالعمل مذاکرات گذشت.
‘افزایش’ خشونت‌ها و ترورهای هدفمند
همزمان با مذاکرات صلح میان هیئت‌های افغانستان و طالبان در دوحه که به کندی در جریان است، خشونت‌ها در افغانستان به طرز چشم‌گیری افزایش یافته است.
موج ترورهای هدفمند به طور بی‌سابقه شماری از خبرنگاران، فعالان اجتماعی هم از زن و مرد را هدف قرار داده است.
دولت افغانستان طالبان را مسئول مستقیم و غیرمستقیم ترورهای هدفمند می‌داند. اما طالبان اداره امنیت ملی افغانستان را متهم کرده که برخی “تهدیدها و اخطارها” را به کسانی داده اند. سخنگویان طالبان گفته که این جریانات به روند صلح “ارتباط ندارد”.
طالبان گفته که مانند سال‌های گذشته، عملیات بهاری خود را اعلام نکرده، درصدد تصرف مراکز ولایت‌ها و ولسوالی‌ها برنیامده است که ثابت می‌کند این گروه به تعهد کاهش خشونت‌ها پایبند بوده است.
سازمان ملل تلفات غیرنظامیان در سال ۲۰۲۰ به‌ویژه ربع آخر این سال را “وحشتناک و نگران کننده” خوانده است، بنا به آمار در این سال، ۳۰۳۵ غیرنظامی کشته و ۵۷۸۵ نفر زخمی شدند.
با آغاز گفتگو روی برنامه اصلی مذاکرات صلح افغانستان بحث “تقسیم قدرت” و ایجاد یک ساختار شبیه “دولت موقت” به صورت فزاینده در حال مطرح شدن است.
حامیان و مخالفان دولت موقت در حال مشخص کردن صفوف خود هستند.
گفته می‌شود زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در صلح افغانستان به هیئت‌های دو طرف گفته که پیش از خروج کامل سربازان آمریکایی تا اول ماه می، زمان خروج کامل سربازان آمریکایی، دو جانب باید روی یک “ساختار تقسیم قدرت” به توافق برسند.
اما، آقای غنی، حکومت موقت را “انقطاع” می‌داند و مخالفت کرده است. او تاکید بر انتقال قانونی قدرت از طریق برگزاری انتخابات است.
طالبان گفته که به طور رسمی بحث دولت موقت را در جریان مذاکرات مطرح نکرده است، اما نمایندگان طالبان گفته اند که آقای غنی مانع اصلی صلح است و اگر او از ریاست‌جمهوری افغانستان استعفا دهد، این گروه حاضر است با حکومت جدید همکاری کند.
گفتگوهای بین‌الافغانی در دوحه در انتظار انتخابات آمریکا
انتخابات آمریکا تاثیر مستقیم بر روند گفتگوهای صلح افغانستان در دوحه گذاشت. طالبان امیدوار به ماندن دونالد ترامپ در کاخ سفید بود و دولت افغانستان چشم به راه پیروزی جو بایدن داشت.
طالبان و دونالد ترامپ هر دو طرف بر هدف مشترک خروج کامل آمریکا از افغانستان نزدیک شده بودند. اظهارات جنجالی ترامپ درباره جنگ افغانستان بسیاری از مردم این کشور را شوکه می‌کرد، اما برای طالبان امیدوارکننده بود.
وقتی ترامپ مبتلا کرونا شد، شبکه خبری سی‌بی‌اس آمریکا از ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان نقل کرد که “ما امیدواریم که او انتخابات آمریکا را ببرد و به حضور نظامی آمریکا در افغانستان پایان دهد.”
اداره بایدن چگونه توافقنامه را مرور می‌کند؟
دولت جو بایدن گفته توافق صلحی را که نماینده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا با طالبان امضا کرده بود، را دوباره بررسی خواهد کرد. مقام‌های اداره بایدن تاکید می‌کنند که آمریکا می‌خواهند مطمئن شود که طالبان به تعهداتش عمل کرده است.
طالبان از آمریکا خواسته به این سند پایبند باشد، نسبت به عواقب نقض توافقنامه دوحه هشدار می‌دهد. اما دولت افغانستان از بازنگری احتمالی در این سند استقبال کرده است.
دولت افغانستان در آستانه یک سالگی امضای توافقنامه صلح آمریکا و طالبان می‌گوید، این سند در روند صلح موثر نبوده است.
حدود یک ماه تا تکمیل تعهد آمریکا به خروج کامل سربازانش از افغانستان باقی مانده است. شماری از سیاستمداران آمریکایی خواهان حفظ این نیروها شده اند.
آلمان، اولین کشوری است که ماموریت حدود هزار سربازش در افغانستان را تا ده ماه دیگر، جنوری سال ۲۰۲۲ تمدید کرده است. ناتو نسبت به ماندن نیروهای کشورهای عضو و متحد این سازمان در افغانستان تمایل نشان داده، اما یک تصمیم جمعی را تا هنوز اعلام نکرده است.
در صورت تداوم حضور این نیروها، طالبان گفته که ممکن است علیه آنها دوباره وارد درگیری شود.
طالبان برای ادامه روند مذاکرات صلح، منتظر مشخص شدن سرنوشت توافقنامه دوحه با آمریکا و خروج کامل سربازان آمریکایی تا اول ماه می است.
در حال حاضر، ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی و در مجموع حدود ۱۰ هزار سرباز ناتو در قالب “ماموریت قاطع” ناتو در افغانستان حضور دارند. سال گذشته، در زمان امضای توافقنامه شمار نیروهای آمریکایی ۱۳ هزار نفر بود.
جو بایدن در یک دهه گذشته همواره حامی حضور شمار کمی از نیروهای آمریکایی در افغانستان برای مقابله با تروریزم بوده است.
استراتیژی بایدن در مورد افغانستان سرنوشت روند گفتگوهای صلح و احتمالاً جنگ را در این کشور رقم خواهد زد؛ اما بایدن این استراتيژی تاحالا مشخص نکرده است.